KATARZYNA JASKÓLSKA: - Diecezjalnemu Ośrodkowi Adopcyjno-Opiekuńczemu groziło zamknięcie.

KS. ANDRZEJ KOŁODZIEJCZYK: - Zgodnie z ustawą zmieniły się zasady funkcjonowania ośrodków adopcyjnych. Wcześniej to było zadanie własne powiatu i gminy, teraz ośrodki podlegają marszałkowi województwa. Pomysł był taki, żeby ujednolicić sposób przeprowadzania adopcji, a jednocześnie w jakiś sposób skoordynować to, dlatego że ośrodki między sobą bardzo często konkurowały. Więc wydaje mi się, że samo założenie było dobre, bo chciano, żeby ośrodki publiczne i niepubliczne były jednakowo traktowane. Ale ustawa została źle napisana.

- O co konkretnie chodziło?

- Na początku ustalono, że ośrodki publiczne i niepubliczne mają wykazać się dziesięcioma adopcjami przeprowadzonymi w 2010 r. Nie wzięto jednak pod uwagę kilku istotnych w procesie adopcyjnym spraw. Na przykład adopcja rodzeństwa, czyli dwójki i więcej dzieci, była liczona jako jedna adopcja. Nie patrzono też na to, czy adopcje dotyczyły dzieci niepełnosprawnych. Albo czy adoptowano dzieci starsze. W ogóle nie uwzględniono tego, że są dzieci, których adopcja jest po prostu trudniejsza.
Tymczasem w naszym ośrodku doprowadziliśmy np. do adopcji trzynastolatka. Bywało też, że kandydatów na rodziców, którzy zgłosili się do nas, wysyłaliśmy do innych ośrodków, które miały szerszy kontakt z domami dziecka - bo nie chodzi przecież o to, żeby sobie „wydzierać” domy dziecka. Jeżeli jesteśmy zaprzyjaźnieni z innym ośrodkiem, który ma informacje o placówce, w której przebywa dziecko, to jak najbardziej wskazane jest, żeby para przez nas przeszkolona przeszła do tego drugiego ośrodka (bo tam akurat nie ma pary chcącej przyjąć do konkretne dziecko).
Tam, gdzie w grę wchodzą ludzie, nie można mówić o wskaźnikach ilościowych, liczą się wskaźniki jakościowe i o tym twórcy ustawy zapomnieli. Zawsze się śmieję z tego, że świat w Warszawie wygląda inaczej niż w rzeczywistości. Twórcy ustawy założyli sobie po prostu coś nierealnego. A na tym się nie skończyło.

- To znaczy?

- Potem okazało się, że - po różnych konsultacjach - zapadła niekonstytucyjna decyzja o nierównym traktowaniu podmiotów niepublicznych (założonych przez różne organizacje, Kościoły itd.) i od ośrodków adopcyjnych prowadzonych przez te podmioty zaczęto wymagać dwukrotnie wyższej liczby adopcji, czyli dwudziestu. Tymczasem ośrodki publiczne, które bardzo często miały stuprocentowe dofinansowanie swojej działalności, poza tym pełniły rolę banku danych (to do nich w pierwszej kolejności wpływały informacje o dzieciach do adopcji), musiały wykazać się jedynie dziesięcioma adopcjami. A ośrodki, które są niedofinansowane, działają dzięki życzliwości albo zadaniom zleconym, albo sponsorom, albo własnej przemyślności - zostały „ukarane” i zakwalifikowane do zamknięcia, mimo tego że są mniejszym obciążeniem dla budżetu województwa czy państwa (czyli podatnika).

- Dlaczego niepubliczne ośrodki są takie ważne?

- Małe ośrodki są potrzebne osobom, które mają trudności z podjęciem decyzji o adopcji. Bo w procesie szkolenia trzeba się otworzyć, wpuścić obcego człowieka do bardzo intymnych spraw. Poza tym ludzie mają prawo decydować, w jakim ośrodku chcą się przygotowywać, na jakich zasadach. I psycholog też inaczej pracuje, kiedy nie ma pod opieką ogromnej liczby par - pamiętajmy, że ten człowiek też się mocno angażuje.

- Nasz diecezjalny ośrodek wymagań nie spełnił.

- Nie spełnił. W 2010 r. przechodziliśmy reorganizację - wcześniej DOAO prowadziły Stowarzyszenie Rodzin Katolickich i kuria, teraz zajmuje się tym Caritas. To był czas, kiedy musieliśmy pewne rzeczy na nowo poukładać, więc bardziej byliśmy zajęci sprawami organizacyjnymi. A jednocześnie wszyscy pracownicy ośrodka musieli zrobić szkolenia, ponieważ weszliśmy w program „Dziecko czeka” napisany przez ośrodki katolickie i posiadający akceptację ministerstwa. Oprócz tego założyliśmy Okno Życia, patronujemy drugiemu. Był to więc dla nas czas zmian i inwestycji.

- Ośrodek był do zamknięcia, więc…?

- Zaczęliśmy rozmawiać ze wszystkimi podmiotami uczestniczącymi w tej przemianie - napisaliśmy pismo do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z prośbą o jasną instrukcję i interpretację: możemy istnieć czy nie? I przyszła odpowiedź, że możemy, ale to zależy od marszałka województwa. To nie jest jasno napisane w ustawie, ale ustawodawca założył, że marszałek ma obowiązek przyjąć ośrodki spełniające wymienione kryteria, a także może przyjąć ośrodki tych kryteriów niespełniające. Ale w tym drugim przypadku sam musi znaleźć na to pieniądze, bo od państwa ich nie dostanie. Podjęliśmy zatem rozmowy z Urzędem Marszałkowskim.

- Wam się udało i DOAO nie zostanie zamknięty, podobnie jak ośrodek adopcyjny w Żarach.

- Zostanie podpisane porozumienie o prowadzeniu tych ośrodków przez okres pięciu lat. Będziemy działać na nowych zasadach - jako zadanie zlecone. Zmieni się też - zgodnie z zapisem w ustawie - system opłat za szkolenie kandydatów na rodziców. Do tej pory szkolenie było bezpłatne, ewentualnie chętni mogli złożyć darowiznę na rzecz ośrodka. Teraz szkolenia mają być płatne i - powiedzmy szczerze - raczej drogie.

- W 2009 r. w Zielonej Górze odbyła się konferencja o rodzicielstwie zastępczym, podczas której zapewniano, że Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej zrobi wszystko, żeby dzieci nie musiały przebywać w domach dziecka, ale znalazły rodzinę - czy to adopcyjną, czy zastępczą. Ustawa, o której rozmawiamy, raczej tego nie ułatwia.

- Trzeba sobie uzmysłowić, że ta ustawa jest pisana sobie a muzom, niewiele ma wspólnego z rzeczywistością. I nie chodzi mi tu tylko o ośrodki adopcyjne. Można postawić pytanie, czy ktoś ponosi konsekwencje źle redagowanego prawa? Poprawki do ustaw kosztują nas dużo więcej, nie tylko w wymiarze finansowym, ale i społecznym.

* * *

Ks. Andrzej Kołodziejczyk
Dyrektor oddziału diecezjalnej Caritas i dyrektor Diecezjalnego Ośrodka Adopcyjno-Opiekuńczego w Gorzowie Wlkp.